Uzależnienia behawioralne
Drodzy Rodzice w dzisiejszym Poradniku dla Rodziców poruszymy zagadnienie dotyczące uzależnień, ze zwróceniem szczególnej uwagi na uzależnienia nowe, tzw. uzależnienia behawioralne: uzależnienie od telefonów komórkowych, Internetu, portali społecznościowych oraz innych, z którymi coraz częściej zmaga się młodzież.
Zaczniemy od początku, czyli od tego, czym jest uzależnienie.
W dzisiejszych czasach uzależnieniem oraz zachowaniem nałogowym może być prawie wszystko. Do najczęstszych uzależnień należą: alkoholizm, nikotynizm, pracoholizm, narkomania, lekomania, hazard czy zaburzenia odżywiania, ale także nowe uzależnienia zwane behawioralnymi, do których należą uzależnienia od smartfonow, Internetu, portali społecznościowych itp. Bez względu na to, z jakim uzależnieniem mamy do czynienia wszystkie mają destrukcyjny wpływ na życie człowieka. Wyzwolić się od nałogu jest bardzo trudno, choć istnieje wiele sposobów na wyleczenie się z nich. Powszechna jest psychoterapia, ale stosowane jest również odtruwanie organizmu czy leczenie farmakologiczne.
Uzależnienie – co to jest?
Uzależnienie to stan psychiczny, a niekiedy także fizyczny, wynikający z interakcji pomiędzy organizmem a środkiem uzależniającym, charakteryzujący się zmianą zachowania oraz innymi reakcjami, do których należy konieczność zażywania tego środka, w sposób ciągły lub okresowy, w celu doznania jego wpływu na psychikę, a niekiedy także po to, aby uniknąć przykrych objawów wynikających z jego braku.
Objawy uzależnienia to:
– silne pragnie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania,
– trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem substancji – rozpoczęcia jej przyjmowania, zakończenia lub ilości,
– fizjologiczne objawy odstawienia, występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości przyjmowanej substancji, w postaci charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego, albo używanie tej samej lub podobnie działającej substancji w celu zmniejszenia nasilenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych,
– stwierdzenie tolerancji,
– narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań,
– zwiększona ilość czasu poświęconego na zdobywanie lub przyjmowanie substancji, albo na odwracanie następstw jej działania,
– przyjmowanie substancji mimo dowodów i wiedzy o jej szkodliwych następstwach somatycznych, psychicznych i społecznych.
Rodzaje uzależnień
Wyróżnia się trzy kluczowe rodzaje uzależnień: psychiczne, fizyczne oraz społeczne. W ostatnim czasie mówi się również o uzależnieniu behawioralnym, czyli uzależnieniu od czynności.
My skupimy się dziś na uzależnieniu behawioralnym – jest to uzależnienie od wykonywania danej czynności, bądź też od danych popędów. Do grupy uzależnień behawioralnych zaliczają się rozbudowane i różnorodne objawy związane z częstym i powtarzalnym wykonywaniem tych samych czynności lub całych grup czynności. Najczęściej ich powtarzanie wywołuje pozytywne odczucia u osób z uzależnieniami behawioralnymi, takie jak przyjemność, euforia, zaspokojenie czy ulga. Uzależnienia behawioralne zostały po raz pierwszy zdiagnozowane i opisane przez psychoanalityka austriackiego pochodzenia, Otto Fenichela, w 1945 roku. W obecnie stosowanej klasyfikacji chorób, uzależnienia behawioralne zaliczane są do zaburzeń nawyków i popędów.
Charakterystyka uzależnień behawioralnych
Zestaw zachowań i czynności, których notoryczne powtarzanie może przerodzić się w uzależnienie behawioralne, rozrasta się od momentu wyodrębnienia tej grupy zaburzeń.
Notoryczne powtarzanie tych zachowań można uznać za uzależnienia behawioralne. Specyficzną cechą jest fakt, że pacjenci dotknięci uzależnieniami behawioralnymi nie są w stanie opanować potrzeby ich powtarzania. Są to więc zachowania natrętne, niekiedy o podłożu nerwicowym, zaburzające prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka, często oddziałują destrukcyjnie. Często mechanizmem powodującym powstanie uzależnień behawioralnych jest potrzeba nagrody, czyli osiągnięcia przyjemności. Jej zaspokojenie może wiązać się z różnymi zachowaniami, których wykonanie przynosi poczucie spełnienia i redukuje wewnętrzne napięcie. Z tego powodu, uzależnienia behawioralne można rozpatrywać jako rodzaj uzależnień psychicznych.
Diagnoza uzależnień behawioralnych
Uzależnienia behawioralne charakteryzują się następującymi cechami:
- silna potrzeba powtarzalnego wykonywania określonych czynności,
- niemożność zrezygnowania z podjęcia danej czynności,
- pojawienie się objawów typowych dla syndromu odstawienia, w sytuacjach, gdy wykonywanie danej czynności nie może zostać zrealizowane,
- rezygnacja z innych źródeł sprawiających satysfakcję (np. udziału w życiu towarzyskim, rodzinnym),
- wzrastająca tolerancja na doznawanie przyjemności,
- intensywność wykonywania określonej, zaburzonej czynności wzrasta z czasem,
- ogólny nastrój i samopoczucie zależy od możliwości wykonywania danej czynności
- uciążliwe nawroty w przypadku prób zaprzestania wykonywania danej czynności
Akceptacja społeczna dla uzależnień behawioralnych
Należy zwrócić uwagę, że osoby dotknięte uzależnieniami behawioralnymi wykazują identycznie objawy, co osoby uzależnione od przyjmowania substancji chemicznych. W obu przypadkach występuje nadmierna potrzeba zaspokojenia określonej potrzeby, połączona z utratą kontroli nad nią i podporządkowaniu jej swojego codziennego życia. Mimo tych podobieństw wiele z uzależnień behawioralnych jest społecznie akceptowanych lub uznawanych za normę. Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim pracoholizmu czy uzależnienia od diety i odchudzania, które w niektórych grupach społecznych są obowiązującymi normami.
Uzależnienia behawioralne u dzieci
Dzieci również mogą cierpieć z powodu uzależnień behawioralnych. Najczęściej dotyczą one potrzeby korzystania z telefonu komórkowego, ćwiczeń fizycznych, dostępu do internetu lub telewizora, grania w gry komputerowe.
W przypadku dzieci częstym objawem i potencjalną przyczyną wystąpienia uzależnień behawioralnych jest osłabiona, niewystarczająca więź z rodzicami lub pozostałymi członkami rodziny. Również inne zaburzenia występujące w trakcie procesu wychowawczego mogą przekładać się na uzależnienie od wykonywania określonej czynności. Ocenia się, że dzieci, które wychowywały się w atmosferze przemocy fizycznej lub były pozbawione więzi z rodzicami, mają większą tendencję do uzależnień behawioralnych.
Ponadto znaczna część uzależnień behawioralnych wynika z rozwoju cywilizacyjnego i warunków funkcjonowania społeczeństwa. Oddziaływanie to dotyka także naszych dzieci, które wychowują się w świecie łatwo dostępnych i przyciągających uwagę mediów. Najczęściej, nie są one świadome popadania w uzależnienia behawioralne. Dlatego rodzice podejrzewający uzależnienie behawioralne powinny zasięgnąć porady psychologa.
Do uzależnień behawioralnych zalicza się głównie, uzależnienie od: gier komputerowych, internetu, hazardu, jedzenia, zakupów, pracy, telefonu komórkowego, seksu, kart płatniczych, środków masowego przekazu.
Czy rodzina może jakoś pomóc?
Istnieje zasada tak zwanej twardej miłości. Polega ona na nie zamiataniu problemu pod dywan. Rodzina ma wspierać, ale nie udawać, że wszystko jest dobrze. Jeśli już dojdzie się do etapu leczenia, ważne jest, by cała rodzina poddała się terapii bądź chociaż edukacji. W takim przypadku szansa na wyzdrowienie osoby uzależnionej wzrasta dwukrotnie.
Czy z uzależnieniem można poradzić sobie samemu?
Osoba borykająca się z jakimkolwiek uzależnieniem, nie jest w stanie sama z niego wyjść. Dlatego należy się zwrócić o pomoc do specjalisty. Jednak warto zaznaczyć, że zauważenie własnej bezsilności oraz przyznanie się do niej to pierwszy krok rozpoczynający proces zdrowienia.
Terapia uzależnień, – na czym polega?
Pierwszym procesem jest etap poznawczy. Wtedy uzależniony przygląda się swojemu zachowaniu. Ma też okazję, by zrobić bilans zysków i strat. Następnie rozpoczyna się proces behawioralny. Na tym etapie pacjent uczy się swojego nowego życia, które jest wolne od uzależnienia. Nie jest to łatwy proces, ponieważ rytuały związane z nałogiem wrastają w naszą dobę.
Nagle alkoholik musi się przyzwyczaić, że po powrocie z pracy, nie nalewa już do szklanki whisky i nie wypija jej naraz. Zdrowienie to proces, który wymaga od uzależnionego myślenia oraz zrobienia porządku z całym swoim życiem. Taka osoba musi nauczyć się nowych odruchów, narodzić się po raz drugi. Uzależniony musi jednak pamiętać, że najważniejszą i pierwszą rzeczą jest szczerość wobec siebie, przyznanie się do problemu oraz zmierzenie się z nim.
Więcej o uzależnieniach behawioralnych na: https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/